Anasayfa » Genel » Yeme içme adabı

Yeme içme adabı

Sual: Yeme içme adabı hakkında informasyon verir misiniz?
CEVAP
Maddeler hâlinde bildirelim:
Yemeğe başlarken niyet: Yemeğe başlarken, Allahü teâlâya tapınmak, Onun kullarına yararlı olmak, dinimizi, sonsuz mutluluk ve rahatlık yolunu tüm insanlara yaymak için kuvvet elde etmeye niyet etmeli.

Yiyip içmenin farzları:
1-
Yiyince doymayı, içince kanmayı, Allahü teâlâdan bilmek.
2- Helâlinden yiyip içmek.
3- O yemekten kuvveti geçinceye dek, Allahü teâlâya kulluk etmek.
4- Eline geçene kanaat etmek.

Sünnetleri:
1-
Yiyip içmeye başlarken Besmele çekmek, [Herkese hatırlatmak için yüksek sesle söylenebilir.]2- Yemeğin sonunda (Elhamdülillah) demek,
3- Yemekten ilkin ve yemekten sonrasında el yıkamak, [Yemekten önce gençler, yemekten sonra önce yaşlılar el yıkar.]4- Sağ elle yiyip içmek,
5- Tabağın kenarından, kendi önünden yiyecek,
6- Sağ ayağı dikip, sol ayaküstüne oturmak,
7- Yemeğe tuzla başlayıp tuzla bitirmek, [Bu şifadır. İlk ve son lokma ekmekle yapılır ve ekmekteki tuza niyet edilirse, bu sünnet yerine getirilmiş olur.]8- Elle yenebilenleri, üç parmakla yiyecek,
9- Ekmekle karpuz yerken, ekmeği sağ ele alıp, sonrasında karpuzu sol elle yiyecek,
10- Kapta kalanı sıyırıp yiyecek, [Hoşaf, ayran gibi şeylerin artığına su koyup, çalkalayıp içmek çok sevabdır. Sonra yemek şartıyla, tabakta, bardakta artık bırakmak caizdir. Resulullah efendimiz, müminin artığını yemeyi severdi.]11- Elini yıkamadan ilkin, parmaklarındaki yiyecek artıklarını yalamak,
12- Yemekten sonrasında dişleri misvak yada kürdanla temizlemek. Dişler arasından kürdanla çıkarılan şeyleri yutmamalıdır. [Bu temizliği musluk başında yapıp, diş arasından çıkan kırıntıları, lavaboya atmalı, sofrada bulunanları iğrendirmemelidir.]

Müstehabları:
1-
Sofrayı yere oluşturmak,
2- Elbisesi temiz olarak sofraya oturmak,
3- Arpa ekmeği yiyecek,
4- Ekmeği elle parçalamak. Ekmek bıçakla kesilebilirse de, bıçakla lokma haline getirilmez. Yemeği başkası için, bir yaşlı için hazırlayan, onun yiyebileceği şekilde lokma hâline getirebilir. Pişmiş eti bıçakla kesmemeli.
5- Ekmek ufaklarını zayi etmemek,
6- Sirke yiyecek,
7- Lokmayı ufak almak,
8- Lokmayı iyice çiğnemek.

Mekruhları:
1-
Sol eliyle yiyip içmek,
2- Yiyeceği yemeği koklamak,
3- Besmeleyi terk etmek. [Yemek arasında da olsa hatırlayınca Besmele çekmelidir.]4- Yerken asla konuşmamak, [Ateşe tapanların âdetidir. Neşeli şeyler konuşmalıdır.]5- Tuzluğu, tabağı ekmek üzerine koymak, elini, bıçağı ekmeğe silmek, [Bu ekmek yenirse, mekruh olmaz.]6- Küflü ekmek, kokmuş yiyecek ve su mekruhtur.

Haramları:
1-
Doyduğu halde yemeğe devam etmek, [Misafiri varsa, onun yemesine mani olmamak için, yer gibi davranmak gerekir.]2- Sofrada çalgı, yabancı hanım, içki, kumar ve başka haram şeyler bulundurmak.
3- Yemekte israf etmek, [Gıda maddelerini, lüzumu kadar ölçerek almalı, ölçüsüz, çok almamalıdır. İsraf olur.]4- Başkasının malını haksız olarak yerken Besmele çekmek,
5- Ziyafete davetsiz gitmek,
6- Başkasının malını izinsiz yiyecek,
7- Bedenine hastalık verecek şeyi yiyecek,
8- Riya ile hazırlanan yemeği yiyecek,
9- Adamış olduğu şeyi yiyecek.

Dikkat edilecek öteki hususlar:
1-
Ekmeğin içini yiyip kabuğunu bırakmak, pişkin yerini yiyip, gerisini bırakmak israftır. Kalanı başkası yada hayvan yerse israf olmaz.
2- Yol üstünde, ayakta, yürürken yiyip, içmemelidir.
3- Sağına, soluna, havaya bakmamalı, lokmasına ve önüne bakmalıdır.
4- Yiyip içerken ağzını oldukca açmamalıdır.
5- Sofrada elini, üzerine, başına sürmemelidir.
6- Öksüreceği ve aksıracağı vakit, başını geriye çevirmelidir.
7- Davette çağırılmadan, sofraya oturmamalıdır.
8- Sofrada herkesten oldukca yememelidir.
9- Açken de, yavaş yavaş yemelidir.
10- Ilkin büyükler başlamalıdır.
11- Üçten oldukca (Ye!) diyerek, hiç kimseye sorun vermemelidir.
12- Ev sahibinin sofraya oturmayıp hizmet etmesi caizdir. Beraber yediği vakit, misafirleri doymadan, yemekten elini çekmemelidir.
13- Yemekte korkulu ve iğrenç şeyler söylememelidir. Ölümden, hastalıktan, Cehennemden konuşmamalıdır.
14- Konuk, sofraya gelen yiyeceklere dikkati çekecek şekilde bakmamalıdır.
15- Bir lokmayı yutmadan ilkin, ikinciyi eline almamalıdır.
16- Yiyecek içinde, bir şey için, hatta namaz için, sofradan kalkmamalıdır. Namazı ilkin kılmalıdır. Eğer, hazırlanmış yemekler soğuyacak yada bozulacaksa ve namaz vakti, yemekten sonrasında kılmaya elverişliyse, namazdan ilkin yemelidir.
17- Yiyecek kaldırıldıktan sonrasında, sofradan kalkmalıdır.
18- Ev sahibinin, misafire lokma uzatması ve eline su dökmesi iyi olur. Şimdi musluklar olduğundan su dökmeye gerek kalmaz. Elini kurulaması için havlu tutabilir.
19- Yemekten sonrasında ev sahibine, bolluk, rahmet ve mağfiretle yakarma edilir. Giderken izin istenir. Siz de bizlere buyurun denir.
20- Ağzında, elinde et, yiyecek kokusu varken yatmamalıdır.
21- Evlatların elini de yıkamalıdır.
22- Tokken yatmamalıdır.
23- Yiyecek ve içecek kapları, kapaklı olmalıdır.
24- Nehirden, havuzdan eğilip, ağızla içmemelidir.
25- İçi görünmeyen ibrik, testi benzer biçimde kapların ağzından içmemelidir. Bardağa koyup içmelidir.
26- Fincanın, bardağın kırık yerinden ve sap kısmından içmemelidir.
27- Akşam yatarken yiyecek ve içecek kaplarının üstü örtülmelidir.
28- Müslüman’ın ve hele salih insanların artığını içmek bereketlidir.
29- İhtiyaçsız fâsıklarla beraber yiyip içmemelidir.

Sıcak yemenin zararları:
1-
Kulağı sağır olmaya sebep olur.
2- Benzi sarı olur.
3- Gözlerinin feri olmaz.
4- Dişleri sararır.
5- Ağzının lezzeti olmaz.
6- Karnı doymaz.
7- Anlayışı azalır.
8- Aklı azca olur.
9- Hastalığa sebep olur.

Azca yemenin yararları:
1-
Bedeni kuvvetlenir.
2- Kalbi nurlanır.
3- Hafızası kuvvetlenir.
4- Geçimi kolaylaşır.
5- Yapmış olduğu işten zevk alır.
6- Allahü teâlâyı, oldukca zikretmiş olur.
7- Ahireti tefekkür eder.
8- İbadetlerinden almış olduğu zevk çoğalır.
9- Her şeyde isabeti oldukca olur.
10- Hesabı kolaylaşır.

Hadis-i şerifte, (İyiliklerin başı açlıktır. Kötülüklerin başı tokluktur) buyuruldu. Yemeğin tadı, açlığın çokluğu kadar artar. Tokluk, unutkanlık yapar. Kalbi kör eder, alkollü içkiler benzer biçimde, kanı bozar. Açlık, aklı temizler, kalbi parlatır.

Hadis-i şerifte buyuruldu ki, (İnsan kalbi, tarladaki ekin gibidir. Yiyecek, yağmur gibidir. Fazla su, ekini kuruttuğu benzer biçimde, fazla besin kalbi öldürür). Bir hadis-i şerifte, (Fazlaca yiyeni, oldukca içeni Allahü teâlâ sevmez) buyuruldu. Fazlaca yiyecek, hastalıkların başı, azca yiyecek [yani perhiz etmek] ilaçların başıdır.

Midenin üçte biri yiyeceklere, üçte biri içeceklere ayrılmalıdır. Üçte birinin hava oranı, şu demek oluyor ki boş olması, en aşağı derecedir. En iyi aşama, azca yiyecek ve azca uyumaktır.

Su içme adabı
Suyu sağ elle içmelidir. İçeceği suya bakıp, sonrasında içmelidir. Üç nefeste içmelidir. Soluğu suya değil, bardağın dışına vermeli, nefes verirken, bardağı ağızdan çekmelidir. Yazın, serin içmelidir. Fazlaca soğuk içmemelidir. Resulullah efendimiz, serin şerbet içmesini severdi. (Ayakta içmeyiniz!) buyururdu. Zemzem suyu, abdest aldıktan sonrasında kalan su ve ilaç yutmak için içilen su, ayakta içilebilir. Yolcu, her suyu ayakta içebilir. Aç karna su içmemelidir. Suyu yavaş yavaş emer benzer biçimde içmelidir. Ağzı doldurarak içmemelidir. Suyun hepsini bir solukta içmemelidir. Kaynar şeyi, soluyarak içmemeli. Soğutup, sonrasında içmelidir. Suya bir şey düşerse, parmakla yada kürdanla almak kolaysa almalı, alınamazsa, suyun bir parçasını dışarı dökerek gidermelidir.

Hadis-i şerifte, (Günahı oldukca olan, oldukca su dağıtsın!) buyuruldu. Birkaç kişiye su verirken, ilkin âlimlere, sonrasında yaşlılara, son olarak küçüklere verilir. Yerken, yürürken, otururken de, bu sıra gözetilir. Kendisi sonrasında içmelidir. Yanında oturanlara bir şey verirken, kendi sağında olandan başlanır. Sonrasında, onun sağındakine olarak devam edilir. Sağdakinin izniyle ilkin soldakine verilebilir. (S. Ebediyye)

Sual: Yiyip içmekte sünnet şekli nedir?
CEVAP
Doymadan sofradan kalkılır, acıkmadan ve sofra haricinde yiyecek yenmez. Su daima içilir.

Sual: Yemeğe tuz ile adım atmak sünnet midir?
CEVAP
Yemeğe tuz ile başlayıp tuz ile bitirmek sünnettir. Ekmekteki tuza niyet edince de bu sünnet yerine getirilmiş olur. (Gunye)

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Ya Ali, yemeğe tuz ile başla!) [Şir’a]

(Yemeğe tuz ile başlayıp tuz ile bitirenin vücudundan Allahü teâlâ yetmiş hastalığı giderir.) [R.Nasıhin]

Sual: Su yada çay içerken bir kısmını bırakmak yada yiyecek yenince azca bir şey bırakmak doğru mudur?
CEVAP
Doğru değildir. Hepsini yiyip içmelidir. Zira Resulullah efendimizin önüne konan yemekten asla artmazdı. (İ.Ebiddünya)

Sual: Çatalı ekmeğe ve öteki unlu mamüllere batırmakta sakınca var mıdır? Ekmeğe hakaret olur mu?
CEVAP
Bunlar âdettir, mahzuru yoktur. Fakat gereksiz, keyf için batırılmaz. İhtiyaç halinde caiz olur. Çatalı ekmeğe batırmayı âdet haline getirmemelidir.

Sual: Sandalyenin arkasına yaslanıp yiyecek yiyecek uygun mudur? Yaslanmayıp yiyecek daha mı efdaldir?
CEVAP
Sofraya edepli bir halde oturmalı ve bu yazınsal sonuna kadar muhafaza etmelidir! Resulullah efendimiz yer sofrasına kimi zaman diz çöker, kimi zaman de sağ ayağını bükerek sol ayağı üstüne oturup buyururdu ki:
(Yaslanarak yiyecek yemem! Ben sadece, Allahü teâlânın bir kuluyum; köle iyi mi yerse öyleki yer, iyi mi oturursa öyleki otururum.) [Buhari]

Yaslanarak yiyecek yiyecek haram yada mekruh değildir. Başkalarının yanında mazeretsiz yaslanmak edebe aykırıdır. Sandalyede dayanarak yemekte de sakınca yoktur. Kibirli şekilde yiyecek uygun değildir. Dayanınca rahat ediliyorsa dayanılır. Mühim olan başkalarına hava atmamalı, kibirli oturmamalı, rahat oturmalı.

Sual: Fazlaca su içmek zararı olan mıdır?
CEVAP
Evet, din kitaplarında oldukca su içmek zararlıdır deniyor. Doktorumuz diyor ki:
Fazlaca fazla su içerse su zehirlenmesi olur, kalb yetmezliği, ödem gelişebilir, her şeyin fazlası zarardır. Böbreklerden atılma hızından daha çok su alınırsa vücutta birikir. Ödem ve gerilim yükselmesi yapabilir. Sadece idrar olarak atabiliyorsa sorun olmaz. Çıkardığı idrar miktarından 600-700 cc fazla sıvı alınabilir. Adam günde 2 litre idrar yapıyorsa 6 litrede su içerse, bunun bir litresini de ter ve akciğer yolu ile atsa geriye 3 litre sıvı vücutta kalır. Bu da insanoğlunun fazla sıvı yüklenmesine ve dolayısı ile dolaşım ve solunum sistemlerinde problemlere neden olur. Fazlaca su içmeyi gerektiren durumlar da vardır.

Sual: Sağdan başlamamak, suyu ayakta içmek bid’at değil midir?
CEVAP
Peygamber efendimizin, sağdan adım atmak, entari giymek benzer biçimde âdet olarak yapmış olduğu şeyleri yapmamak bid’at değildir. Bu tarz şeyleri yapmış olup yapmamak, ülkelerin ve insanların âdetlerine bağlı olup, dini hükümler değildir. Her ülkenin âdeti başka başkadır. Hatta bir ülkenin âdeti zaman içinde değişmiş olur. Bununla birlikte, âdete bağlı şeylerde de, zevaid sünnetlerde de [bir mazeret yoksa] Resulullah efendimize tâbi olmak, dünya ve ahirette insana oldukca şey kazandırır ve çeşitli saadetlere neden olur. (Mektubat-ı Rabbani 2/55)

Âdetlerle ilgili sünnetlere elimizden geldiği kadar uymaya çalışacağız, fakat unutursak yada tembellikle yapamazsak mekruh bile olmaz. Solak kimsenin sol el ile iş yapması mekruh değildir.

Sünnet-i zevaid:
Resulullah efendimizin, yakarma olarak değil de âdet olarak sürekli yapmış olduğu şeylere denir. Zevaid sünnetleri terk etmek mekruh değildir. Peygamber efendimizin giyiniş şekli, entari giyinmesi benzer biçimde, iyi şeyleri hayata geçirmeye sağdan başlaması benzer biçimde, sağ el ile yiyip içmek benzer biçimde, suyu oturarak içmek benzer biçimde şeyler sünnet-i zevaiddir. (Redd-ül Muhtar)

Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Âdetlerle ilgili sünnete uymak bir fazilettir, terki ise hata değildir.) [Muhtar-ül ehadis]

Sual: Meyve yemekten sonrasında mı yenir?
CEVAP
Âdete ve şahsın durumuna göre farklılık gösterir. Yalnızken ilkin yiyecek daha uygun olur.

Sual: Testinin içine bakmadan kaldırıp içmek uygun değildir. Üç litrelik cam şişeleri dikip içmek caiz mi?
CEVAP
İçi görüldüğü için caizdir.

Sual: Minik bardakla su içerken, her bardağı, bir nefeste olmak suretiyle, üç bardağı peş peşe içmek caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Zemzemi ayakta mı içmek lazımdır?
CEVAP
Evet.

Sual: Zayıflamak niyetiyle aç karnına su içmek caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: İşi aksatmamak için ayakta çay içmek caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Zemzemi başı kapalı içmek mi evladır?
CEVAP
Evet.

Sual: Solak olanın, sol ile ile yiyip içmesi caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Dudağa bulaşan artığı ekmekle silip yiyecek caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Konuk, tarafındaki misafire önüne konan meyve ve yemekten ikram edebilir mi? Evine götürebilir mi?
CEVAP
Ev sahibinin rızası olduğu anlaşılırsa, caizdir.

Sual: Dengeli beslenmek için bir yemekte tek besin mı yemeli?
CEVAP
Tek besin sıhhate sebeptir.

Sual: Çömelerek su içmek, oturarak su içmek hükmünde midir?
CEVAP
Evet.

Sual: Misafirliğe gidince, önümüze yiyecek konuyor. İzinsiz başlamanın mahzuru var mıdır?
CEVAP
Önünüze konduğuna gore, izinsiz başlanabilir. Sadece ev sahibinin başlaması sünnete uygundur. Ya da var ise o kavmin emiri ilkin adım atar. Ya da âlim, fazıl malum biri de başlayabilir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Sofrada yemeğe ilkin kavmin emiri yada ev sahibi yada kavmin iyisi başlasın.) [İbni Asakir]

Sual: Eti ve ekmeği bıçakla kesmek caiz midir?
CEVAP
Ekmek bıçakla kesilebilir. Bıçakla lokma haline getirilmemeli. Eti pişirenin yada piştikten sonrasında yemeği hazırlayanın, bıçakla kesmesinde sakınca yoktur. Döner kebabını da, dönercinin kesmesinde sakınca olmaz. Sofradaki eti de, bıçakla ufak lokma haline getirmek için bıçakla kesmemeli. Eğer eti ufak hale getirmeden yiyemeyecek kimse var ise, hazırlanırken ufak lokmalar haline getirilir.

Sual: Yemeye, içmeye, abdest almaya başlarken besmeleyi unutan, başladıktan sonrasında besmele çekse sünnet yerine gelir mi?
CEVAP
Yemeğe başlarken besmele çekmeyi unutan, sonrasında çekse de, baştan çekilmiş sayılır. Fakat, abdeste başlarken unutulunca, sonrasında besmele çekilse de, baştan çekilmiş sayılmaz. (Nimet-i İslam)

Sual: Sokakta toplumun içinde bir şeyler yiyip içmekte sakınca var mıdır?
CEVAP
Uygun olmaz.

Sual: Su içerken dikkat edilmesi ihtiyaç duyulan şeyler nedir?
CEVAP
Su içerken bir solukta içmemeli, üç defada içmeli. Terli iken soğuk su içmemeli, uyku içinde su içmemeli, oldukca su da içmemeli. Bunların vücuda zararları vardır. Bir hadis-i şerif meali:
(Suyu ayakta içmeyin, vücuda zararlıdır. Yalnız abdestten artan su ve zemzemi şerif ayakta içilebilir.) [Ey Oğul İlmihali]

Davete gitmek
Sual:
Düğün yemeklerine yada iftarlara çağrı ediliyoruz. Bazı davetlerde, zenginler, müdürler ve rütbeli kimseler bulunuyor. Asla gariban kimse bulunmuyor. Kimi külfete giriyor, oldukca pahalı şeyler hazırlıyor, kimi de oldukca pinti davranıyor. Bir de oruç tutmayan kimseler de iftara bizi çağrı ediyor. Bu şekilde davetlere gitmek uygun oluyor mu?
CEVAP
Haram ve mekruh işlenmeyen davetlere gitmek sünnettir. Bir hadis-i şerif meali:
(Çağrı edilen yere gitmemek günahtır. Davetsiz yere gitmek hırsızlık olur.) [Beyheki]

Yemeğe çağrı ederken, Allahü tealanın rızası gözetilmelidir. Başka maksatlar gözetilmemeli. Yemeğe giden de, sünnet bulunduğunu, mümin kardeşini sevindirmeye niyet ederek gitmeli. (Tanrı rızası için, niyet etmeden yemeğe çağrı edene bir günah yazılır. Niyet etmeden gidene, iki günah yazılır) buyurulmuştur.

Mekruh işleniyorsa, mekruhtan kurtulmak için davete gidilmez. Fakirlerin davetine gitmeyip de zenginlerinkine gitmek kibirdendir. Külfete girenin davetine gitmek gerekmez. Cimrinin davetine de gitmemelidir! Çağrı umuma şamil olmamalı, şu demek oluyor ki iyi fena hepimiz geliyorsa, o davete gitmemeli.

Bidat sahibinin, fâsıkın ve fena kimselerin ve öğünmek için oldukca para harcamış olanın davetine gidilmez. (İhya)

Yalnız zenginlerin, müdürlerin bulunmuş olduğu davete gidilmemelidir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(En fena yiyecek, zenginlerin çağrı edilip, fakirlerin çağrı edilmediği ziyafetteki yemektir.) [Buhari]

Sual: Karşı cinsin artığını yiyip içmek caiz midir?
CEVAP
S. Ebediyye’de, (Kadının artığını, yabancı adamın içmesi ve adamın artığını yabancı kadının içmesi, lezzet alacağı için mekruhtur) deniyor. Örnek olarak, bir bardakla su içip yarısını bırakır, öteki yarısını aynı ortamdaki karşı cinsten biri içerse, lezzet alabileceği için mekruh olur. Bir elmayı ısırıp yiyen kimse, yarısını da o ortamda bulunan değişik cinse mensup birine verirse, lezzet alma ihtimali olduğundan mekruh olur. Asla lezzet almasa da gene mekruh olur.

Yiyecekleri ağır yemeli
Sual:
Yiyecekleri sav mi, yoksa yavaş yavaş mı yiyecek daha uygundur?
CEVAP
İyi hazmetmek için oldukca çiğnemek, şu demek oluyor ki ağır ağır yiyecek gerekir. Yemeği iyi çiğneyerek yiyecek sünnettir. Bu sünnete uyunca, mide ağrısı, gaz benzer biçimde şikâyetler görülmez.

Elleri silmek
Sual: Yabancıların yiyecek davetinde, el yıkamak dikkati çekecekse, ıslak bir bezle silmek, yıkamak yerine geçer mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Ayakta sigara içmek caiz midir?
CEVAP
Evet.

Ayakta yiyecek
Sual:
Ayakta çekirdek, şeker benzer biçimde şeyleri yemekte sakınca var mıdır?
CEVAP
Zaruretsiz, ayakta bir şey yiyip içmemelidir.

Sual: İslam Ahlakı kitabında şu şekilde deniyor:
(Bir kimse, yiyecek için ellerini yıkayınca, ıslak olan parmaklarının ucunu gözlerinin pınarına koyup geriye doğru silse, o kimse, Allahü teâlânın izniyle, göz ağrısı görmez.)
Göz pınarı neresi ve hangi parmaklarla yapılır bu?
CEVAP
Göz pınarı, alt kirpiklerin altındaki oyuk kısımdır. Şehadet parmaklarının ucu ile yapılması daha uygun olur.

Gözümü kör etme
Sual:
Abdest aldıktan yada yiyecek için ellerini yıkadıktan sonrasında, ıslak olan parmakların ucunu gözlerin pınarına koyup çekerken iyi mi yakarma etmeli?
CEVAP
(Yâ Rabbî, gözlerimi hastalıklardan muhafaza et, harama bakmaktan koru ve gözlerime şifa ver) diye yakarma etmek iyi olur.

Akşam yemeği
Sual:
Akşam yemeğini yememenin mahzuru var mıdır?
CEVAP
Evet mahzuru vardır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Fazlaca azca da olsa akşam yemeğini yiyin, zira akşam yemeğini terk etmek yaşlanmaya sebeptir.) [Ebu Nuaym]

Ayakta su içmemeli
Sual:
İslam Ahlakı kitabındaki bir hadiste, (Ayakta su içmeyin, vücuda zararlıdır) deniyor. Tıp, bunu onay ediyor mu?
CEVAP
Tıp bildirmese de, dinimizin bildirdiklerine uymak gerekir. Bir uzman hekim diyor ki: Midenin ayakta ve oturur vaziyetteki pozisyonu farklıdır. Ayakta içilen su, direkt doğruya onikiparmak bağırsağına geçer. Midenin ufak eğriliğine uyan kısmında, mide caddesi denen bir oluk bulunur. Sıvı gıdalar, bu yolu takip eder, aslına bakarsanız sürekli ufak bir açıklığı olan mide çıkışından onikiparmak bağırsağına geçer. Sıvı oturarak içilirse bunlar ilkin midede birikir, asitle karışarak mikropları ölür ve sonrasında onikiparmak bağırsağına geçer. Bu şekilde oturarak su içen, birçok intaniye hastalığından korunmuş olur. Sıvıları ayakta içen, bu tehlikeye daha çok maruz kalır. (Dr. Hamit İspirlioğlu)

İki öğün yiyecek
Sual:
(İki öğün yiyecek yiyecek israftır) deniyor. Biz üç öğün yiyoruz. İsraf mı oluyor?
CEVAP
Acıkmadan ilkin, günde ikinci kez yiyecek israftır, fakat acıkınca üç hattâ dört kere yiyecek israf olmaz. Hazret-i Âişe validemiz anlatır: Günde ikinci kez yiyecek yiyordum. Resulullah, (Ya Âişe, günde iki kere yiyecek israftır. Allahü teâlâ, israf edenleri sevmez!) buyurdu. (Beyheki)

Muhammed Hadimi hazretleri, burayı şu şekilde açıklıyor:
Resulullah efendimiz, Âişe validemizin, ikinci yemeği acıkmadan yediğini anlayarak bu şekilde buyurmuştur. Yoksa kefaretler için günde iki kere yedirmek lazımdır. (Berika)

İsraf olsaydı, kefaretler için iki kere yiyecek yedirilmezdi. Oruç tutarken de, günde iki öğün şu demek oluyor ki hem iftarda, hem de sahurda yiyecek yenir. İsraf olsaydı, (Yalnız iftar yada bir tek sahur yemeği yiyin!) denirdi. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(İftarda, sahurda ve misafirle birlikte yenen yemekten dolayı sorgu sual olmaz.) [Deylemi]

Günde iki öğün yemeye israf demek, doyduktan sonrasında yada hazmedilmeden, acıkmadan yine yiyecek israf olur anlama gelir. Yoksa insan, bir öğünde yediğini, yavaş yavaş üç yada dört seferde yiyebilir.

Yemekte sünnet
Sual:
Yiyecek ve içecekleri bitirmeyip kapta bırakarak çöpe atmak israf olur mu?
CEVAP
Evet, israf olur. Kapta kalanı sıyırıp yiyecek sünnettir. Hoşaf, ayran benzer biçimde içeceklerin artığına su koyup, çalkalayıp içmek oldukca sevabdır. Yiyip içeceğimizden oldukca konmuşsa, tabakta, bardakta artık bırakıp sonrasında yeriz. Bu tarz şeyleri başkası da yiyebilir. Müminin artığını yiyip içmek sünnettir. Bir hadis-i şerifte, (Müminin artığı şifadır) buyurulmuştur. (Fetava-i Kübra)

Kenarından yiyecek
Sual: Ufaklıklara, (Yemeğin kenarından yiyin, ortasından yemeyin, zira ortasından melekler yer) demek uygun olur mu?
CEVAP
(Önünüzden yiyin) demek doğru, fakat (Melekler ortasından yer) demek yanlıştır, zira melekler yiyip içmezler. Yiyip içmeye gereksinimleri yoktur. Bolluk yemeğin ortasına iner. Bir hadis-i şerif:
(Bolluk, yemeğin ortasına iner. Onun için, yemeğin ortasından yemeyin!) [Tirmizi]

Yemeğe tuzla adım atmak
Sual:
Yemeğe tuzla başlayıp tuzla bitirmenin sünnet ve şifa olduğu S. Ebediyye’de yazılıdır. Ekmekteki tuza niyet edilse sünnet yerine gelir mi, tuzla adım atmak koşul mıdır?
CEVAP
S. Ebediyye’de, o kısmın sonunda, (İlk ve son lokma ekmekle yapılır ve ekmekteki tuza niyet edilirse, bu sünnet yerine getirilmiş olur) deniyor. Dikkati çekmemek için ekmekteki tuza niyet etmek iyi olur.

Molla Câmi hazretlerinin meclisine, büyük zatların huzurunda izinsiz konuşulmayacağını bilmeyen biri geldi. Dinî mevzularda bilgiçlik taslamaya başladı. Sonrasında sofra kurulup yiyecek yenmeye başlandı. Sofrada tuz yoktu. O kimse, Molla Cami hazretleri tuzla başlamayı unuttu zannederek, onu uyarma etmek ve kendisinin uyanık bulunduğunu göstermek için ev sahibine, (Sünnettir, ben yemeğe tuzla başlarım, bana tuz getir) dedi. Bu hâle üzülen Molla Câmi hazretleri, (Ekmekteki tuza niyet edebilirsin) buyurarak, bu yapılanın edepsizlik bulunduğunu hatırlatmak istedi.

Yiyecek kırıntıları
Sual: Tabakta bırakılan yemeği, sofradaki ekmek ve yiyecek kırıntılarını atmakta sakınca var mıdır?
CEVAP
Evet, israf olur. Bu kırıntılar toplanıp, kedi, köpek, koyun, sığır, karınca, kuş, tavuk benzer biçimde hayvanlara yedirilirse israf olmaz. Tabağa yiyeceğimiz kadar yiyecek koymalı. Fazlaca konur ve kalırsa saklayıp başka öğünde yemeli. Azca kalırsa sıyırıp yemeli. Üç hadis-i şerif:
(Tabağı parmakla sıyırın, parmağı yalayın!) [Müslim]

(Yiyecek sonunda parmakları yalamalı! Zira bereketin hangi lokmada olduğu kim bilir.) [Müslim]

(Allahü teâlâ, tabağı sıyırıp parmağını yalayanı, iki cihanda tok meblağ.) [Taberanî]

Kendilerine çağdaş diyen batı hayranı kimseler, görgüsüz saysalar da, parmağı yalamak ve düşen lokmayı alıp yiyecek, insanı israftan kurtardığı benzer biçimde, kibir ve riyayı giderir, berekete kavuşturur. Bilhassa de, Peygamberlerin efendisine uymak ve emrini yapmak şerefini kazandırır. Mevcuttan istifadeye ve gelecek nimetin artmasına sebep olur. Tepki gösterecek kimse olmadığı vakit, bu sünnetleri dikkatsizlik etmemelidir.

Karşı cinsin artığını yiyip içmek
Sual: S. Ebediyye’de, (Kadının artığını, yabancı adamın içmesi ve adamın artığını yabancı kadının içmesi, lezzet alacağı için mekruhtur) deniyor. Yalnız içmek mi, yoksa yiyecek de buna dâhil mi? Yiyecek dâhilse, bir evde yiyecek yendi, bunların artıklarını karşı tür yiyebilir mi? Onların içtiği bardaklarla karşı tür içebilir mi?
CEVAP
(Artıktan lezzet alacağı için mekruhtur) deniyor. Bir artık kimin olduğu bilinmiyorsa, lezzet alacak bir durum olmaz. Örnek olarak, erkeklerden yiyecek, ekmek, su ve içecek artıyor. Hangi adam nereden kopardı yada ısırdı bilinmiyor. Bunların hanımefendiler tarafınca yenmesi mekruh olmaz. Adam eli değdi diye mekruh olmaz. Fırında ekmeği erkekler yapmışsa, bayanların ekmek yememesi gerekmez. Bir adam, bir ekmeği parçalayıp ikiye bölse, yarısını kendi yese, yarısını da bıraksa, kimin ekmeği parçaladığı bilinmese, o yarıyı bir kadının yemesi lezzete sebep olmaz. Bir adam, bir şişe suyun yarısını bardağına koyup içse, şişede kalan suyu, tanımadığı bir hanımefendi içse, lezzet alacak bir durum olmaz. 5-10 şahıs ziyafete geliyor, onlardan artan yiyecek ve içecekleri bayanların yiyip içmesinin mahzuru olmaz.

Mekruh olan durum şudur: Bir adam bir bardak suyun yarısını içer, yarısını da tarafındaki yabancı hanıma (Al yarısını da sen iç!) dese yada bir adam, bir elmayı ısırıp, yarısını yese, kalan yarısını da, tarafındaki yabancı hanıma (Bunu da sen ye!) dese, o hanım, bu artıklardan lezzet alabilir ve mekruh olur. Tersi de böyledir. Şu demek oluyor ki bir kadının artığını yabancı adam içse, o da mekruh olur. Bu şekilde bir durum yoksa, (Adam eli yada hanım eli değmiştir) diyerek bir şeyi yiyip içmek mekruh olmaz.

Abdestlinin el yıkaması
Sual: Abdest alıp iki rekât namaz kıldıktan sonrasında, derhal yemeğe oturanın el yıkaması gerekir mi?
CEVAP
Abdest alıp sonrasında sofraya oturanın yine el yıkaması gerekmez, sünnet yerine gelmiş olur. Fakat namaz kıldıktan yada başka işler yaptıktan sonrasında, sofraya otururken elleri yıkamalı. Elleri yıkadıktan sonrasında, kurulamamalı, zira eşyalardan mikrop bulaşabilir.

Solak olanın yiyip içmesi
Sual:
S. Ebediyye kitabında, (Sağ elle yiyip için! Zira şeytan, sol elle yiyip içer!) hadisi bildirildikten sonrasında; giyinmek, yiyip içmek benzer biçimde âdetteki sünnetleri mazeretsiz yapmamanın tenzihen mekruh olduğu ve Peygamber efendimizin ekmeği sağ, karpuzu sol eline alıp yediği, bir gereksinim olunca, sol elle yiyip içmenin caiz olduğu bildiriliyor. Solak olanın, sol elle yiyip içmesi, caiz değil mi?
CEVAP
Elbet caizdir. Resulullah efendimizin “sallallahü aleyhi ve sellem”, iyi şeylere sağdan adım atmak, yiyip içmek, giyinmek ve sakal bırakmak benzer biçimde zevaid sünnetlerini unutarak yada bir özürle terk etmek caizdir. Bunlar, tenzihen mekruh olduğundan, özürsüz bile terk edilse günah olmadığı S. Ebediyye’de, Hadîka’dan alınarak bildirilmektedir. Bir mazeret olmadıkça, normal olarak bu sünnetlere de uymalıdır.

Sofrada önünden yiyecek
Sual:
(Sofrada, tabağın kenarından ve kendi önünden yiyecek sünnettir) deniyor. Tabaktaki meyveleri yerken de kendi önümüzdekini mi yiyecek gerekiyor?
CEVAP
Çeşitli meyve bulunan tabağın orta tarafınca almak caizdir. Fakat başkasının önünden almak gene caiz değildir. (S. Ebediyye)

Sual: Çağrı edilen yere gitmenin sevap olduğu, bunun için haram işlense de gitmek gerektiği söylenmektedir. Hakikaten haram da işlense çağrı edilen yere gidilir mi?
Yanıt: İbni Âbidin’de bu mevzu ile ilgili olarak buyuruluyor ki:
“Haram olan şeyler, odada ise gidilir, sofrada ise gidilmez. Bilmeyerek gidildi ise, kalbi ile beğenmeyerek oturulur yada bir bahane ile geri dönülür. Zira haram işlememek için, sünnet terk edilir. Gıybet etmek yada dinlemek, çalgıdan ve oyundan daha büyük günahtır. Çağrı edilen yere giden kimse, söz yada makam sahibi ise, sofrada günaha engel olmalı yada geri dönmelidir.”

Sual: Yiyecek yerken iyi mi niyet etmelidir?
Yanıt: Yiyecekleri, keyif için, lezzet için yememeli, Allahü teâlânın emirlerini yerine getirmeye kuvvet bulmak için diye niyet etmeli öyleki yemelidir.

Sual: Yiyeceklerden sonrasında ağzı ve dişler içinde kalanları temizlemek dinin emri midir?
Yanıt: Yemekten sonrasında dişleri misvakla, kürdanla temizlemek sünnettir. Bunu yapmak temizliktir ve temizlik imanı kuvvetlendirir. Dişler arasından kürdanla çıkarılan şeyleri yutmamalıdır. Dil ile toplananlar yutulabilir. Bu temizliği musluk başlangıcında yapmalı, sofra başlangıcında yapmış olup, sofrada bulunanları iğrendirmemelidir. Fesleğen, nar dalı ve kamış, incir, ılgın, süpürgeden hilal, kürdan olmaz.

Sual: Ayakta ve bir solukta su içmenin, dinimiz açısından bir mahzuru var mıdır?
Yanıt: Süleyman bin Cezâ hazretleri, Eyyühel-veled kitabında mevzu ile ilgili olarak buyuruyor ki:
“Su içerken bir solukta içme, üç defada iç! Terli iken soğuk su içme, uyku içinde su içme, oldukca su içme! Bunların hepsinin vücuda zararları vardır. Bir görüşmede su istendiği vakit, baş taraftan su vermeye başla, sağdan dolaş! Peygamber efendimiz; (Su içeceğiniz zaman, ayakta içmeyiniz! Vücudunuza zararlıdır. Yalnız abdestten artan su ve zemzem ayakta içilebilir) buyurdu.”

İlaç yutmak için içilen su ayakta içilebilir. Yolcu, her suyu ayakta içebilir denildi. Suyu yavaş yavaş emerek içmelidir.

Sual: Yemeğe başlamadan ilkin ve yemeği yiyip bitirdikten sonrasında, elleri yıkamanın hükmü nedir?
Yanıt: Mevzu ile ilgili olarak Fetâvâyi Hindiyyede deniyor ki:
“Yemeğe başlarken ve bittikten sonrasında elleri yıkamak sünnettir. Yemeğe başlarken Bismillahirrahmanirrahim demek ve yiyecek sonunda da Elhamdülillah demek sünnettir. Sağ el ile yiyecek, sağ el ile içmek sünnettir.”

Sual: Yiyecek yerken de dikkat edilecek farzlar var mıdır?
Yanıt:
Yiyecek yemenin farzı dörttür:
1- Yediği vakit, doymayı ve içtiği vakit kanmayı, Allahü teâlâdan bilmek. 2- Helalinden yiyecek. 3- O yediklerinde kuvveti geçinceye dek, Allahü teâlâya kulluk etmek. 4- Eline geçene kanaat etmek.

Yemeğe başlarken, Allahü teâlâya tapınmak, Onun kullarına yararlı işler görmek ve Allahü teâlânın dinini, ebedî mutluluk ve rahatlık yolunu tüm insanlara yaymak için kuvvet elde etmeye niyet etmelidir.

Sual: Yiyecek yemeye ve su içmeye başlamadan ilkin yada bitirdikten sonrasında ne denir?
Yanıt:
Yemeye ve içmeye başlarken Besmele okumalıdır. Yeme ve içme sonunda Elhamdülillah demelidir. Bu tarz şeyleri söylemek ve yemekten ilkin ve yemekten sonrasında el yıkamak, sağ el ile yiyecek ve içmek sünnettir. Resûlullah efendimizin yemekten sonrasında okumuş olduğu ve okunmasını emrettiği dualar, Şir’at-ül-islâm şerhinde ve Mevâhib-i ledünniyyede yazılıdır. Yemektekilere hatırlatmak için Besmele, yüksek sesle söylenebilir.

Hazînet-ül-me’ârif kitâbı, Ebû Dâvud, Mu’âz bin Cebel ve Enes bin Mâlik hazretlerinden gelen şu hadîs-i şerifi nakletmektedir:
(Bir kimse, yiyecek yedikten sonrasında, Elhamdülillahillezî at’amenî hâzet-ta’âm ve rezekanî-hi min gayri havlin minnî ve lâ-kuvvete derse, geçmiş ve gelecek günahlarından bir çok af olunur. Yeni bir elbise giydirilmiş olduğu vakit, elhamdülillahillezî kesânî hâzessevb ve rezekanî-hi min gayri havlin minnî ve lâ kuvveh derse, geçmiş ve gelecek günahlarından bir çok af olunur.) Seyyid Abdülhakîm Arvâsî hazretleri de, yiyeceklerden sonrasında, şu duayı okurlardı:
(Elhamdülillahillezî eşbe’anâ ve ervânâ min-gayri-havlin minnâ ve lâ kuvveh. Allahümme at’imhüm kemâ at’amûnâ!)

Sual: Yemekten ilkin ve sonrasında el yıkarken, gençler ve yaşlılar içinde bir öncelik sırası var mıdır?
Yanıt:
Yemekten evvel el yıkarken, ilkin gençler, yemekten sonrasında, ilkin yaşlılar yıkar.

Sual: Yemekten sonrasında elleri yıkamayıp bir tek kâğıtla silmenin dinimiz açısından bir mahzuru var mıdır?
Yanıt:
Yemekten sonrasında elleri kâğıda silmenin caiz olmadığı, Fetâvâ-yı Hindiyyede yazılıdır.

Sual: Yiyecek yemeden ilkin elleri yıkadıktan sonrasında, havlu ile elleri kurulamanın mahzuru olur mu?
Yanıt:
Yemekten ilkin el yıkanınca kurulanmaz. Yemekten sonrasında yıkayınca bezle silip kurulanır. Yemekten ilkin el yıkarken ağzı da yıkamak sünnet değildir. Fakat cünübün, ağızını yıkamadan yemesi mekruh olup, hayız hâlindeki hanımın mekruh değildir.

Sual: Yiyecek yerken, elini yada ağzını ekmeğe silmenin bir mahzuru olur mu?
Yanıt:
Tuzluğu, tabağı ekmek üzerine koymak, elini, bıçağı ekmeğe silmek mekruhtur. Bu ekmek yenirse, mekruh olmaz.

En iyi aşama, azca yiyecek azca uyumaktır
Sual: Bir Müslümanın yemede ve içmede nelere dikkat etmesi ve iyi mi hareket etmesi gerekir?
Yanıt:
Bu mevzuda Şir’at-ül-islâm kitabında buyuruluyor ki:
“Çağırılmayan sofraya oturmamalıdır. Sofrada herkesten oldukca yememelidir. Karnı doyunca, bunu günah işlemekte kullanmamak için yakarma etmelidir. Bunun kıyametteki hesabını düşünmelidir. İbadet hayata geçirmeye kuvvetlenmek niyeti ile yemelidir. Aç iken de, yavaş yavaş yemelidir. Ilkin büyükler başlamalıdır. Üçten oldukca ‘ye’ diyerek, hiç kimseye sorun vermemelidir. Ev sahibinin sofraya oturmayıp hizmet etmesi caizdir. Beraber yediği vakit, misafirleri doymadan, yemekten elini çekmemelidir. Yemekte korkulu ve iğrenç şeyler söylememelidir. Ölümden, hastalıktan, Cehennemden konuşmamalıdır. Sofraya gelen yiyeceklere bakmamalıdır. Bir lokmayı yutmadan ilkin, ikinciyi eline almamalıdır. Yiyecek içinde, bir şey için, hatta namaz için, sofradan kalkmamalıdır. Namazı ilkin kılmalıdır. Eğer, hazırlanmış yemekler soğuyacak yada bozulacak ise ve namaz vakti, yemekten sonrasında kılmaya elverişli ise, namazdan ilkin yemelidir. Yiyecek kaldırıldıktan sonrasında, sofradan kalkmalıdır.

Yol üstünde, ayakta, yürürken yememelidir. Hadis-i şeriflerde;
(İnsan kalbi, tarladaki ekin gibidir. Yiyecek, yağmur gibidir. Fazla su, ekini kuruttuğu benzer biçimde, fazla besin kalbi öldürür),

(Fazlaca yiyeni, oldukca içeni Allahü teâlâ sevmez) buyuruldu.

Fazlaca yiyecek, hastalıkların başı, azca yiyecek şu demek oluyor ki perhiz yapmak ilaçların başıdır. Midenin üçte biri yiyeceklere, üçte biri içeceklere ayrılmalıdır. Üçte biri hava oranı, şu demek oluyor ki boş olması en aşağı derecedir. En iyi aşama, azca yiyecek ve azca uyumaktır.”

Bir önceki yazımız olan Yemeklere alkol katmak başlıklı makalemizde alkol, katmak ve yemeklere hakkında bilgiler verilmektedir.

Kontrol Et

Şık ve güzel giyinmek

Sual: Zenginin eski elbise giymesi uygun mudur?CEVAP Resulullah efendimiz, eski elbiseli birine, (Malın yok mu?) …

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.