CEVAP
Emrivaki yapmak, bir işi oldubittiye getirmek, karşı tarafı zorunlu bırakarak, yapacağı işi onaylatmak anlamına gelir. Emrivaki meydana getirilen şahıs, o işten razı olmasa bile, kendisini o işi onaylamak zorunda hisseder. Hele âmire yapılırsa, asla uygun olmaz. Emrivaki olabilecek işlere birkaç örnek:
1- Seyahat için bilet alıp, (Şu iş için memlekete gitmek zorundayım. Bileti de aldım. Eğer izin verirseniz, memlekete gideceğim) demek. Evvelinde, durumunu anlatıp izinle gitmelidir.
2- Biriyle evlenmeye kati karar verip lüzumlu hazırlıkları da yaptıktan sonrasında, danışması ihtiyaç duyulan büyüğüne gidip de, (Falancayla evlenmemiz gerekiyor. Siz de uygun görürseniz muradıma kavuşmak isterim) demek. İki tarafın da durumunu bildirip, öncesinden izin istemelidir.
3- El öptürmeyen birinin, zorla elini öpmek.
4– İnternet üstünde online bulunduğunu gördüğümüz ve meşgul bulunduğunu bildiğimiz bir büyüğümüze merhaba verip hal hatır sormak da emrivakiye girer. Onun zamanını çalmış oluruz. Bir şey sormamız gerekiyorsa, âcil değilse maille sormalı, uygun olunca aslına bakarsan yanıt verir.
5– Bir kitabı yazıp âmirine bastırayım mı demek, bir web sitesi hazırlayıp yayınlayayım mı demek. Bunun yerine, şu mevzuları içeren bir kitap yada site hazırlamak uygun olur mu diye sormak gerekir. İzin almadan kitabı yada siteyi hazırladıktan sonrasında sormak, emrivakiye girer.
Sual: El öptürmek istemiyorum, fakat bazı kimseler, emrivaki yaparak ansızın elimi tutup öpüyorlar. Namahrem bir kimse, gene emrivaki ile tokalaşmak için elini uzatıyor yada bayram diye sarılıp öpüyor. Bu şekilde emrivaki yapmak uygun mu?
CEVAP
Emrivaki, oldubittiye getirmektir. Zorlama ile bir işi halletmeye zorunlu bırakmaktır. Bir kimse, elini yada yanağını öptürmek istemiyorsa, onu öpmeye çalışmak en azından edepsizlik olur, saygısızlık olur. Namahremle tokalaşmaya zorlamak da, böyledir.
Gencin biri, yaşlanmış bir amcanın elini öpmeye zorluyordu. Genç olduğundan, elini büküp zorla öptü. Gence, (Niye zorla elimi öptün?) dedi. Genç, (Yaşlısın, saygıdan dolayı, kutsal bir amcanın elini öpmüş olmak için öptüm) dedi. İhtiyar amca, (Beni zorlamak saygısızlıktır. Üstelik beni bilgisiz yerine koymak anlamına gelir. “Amca sen eli öpülecek adamsın fakat kıymetini bilmiyorsun, onun için zorla öpüyorum” anlamına gelir bu. Beni bilgisiz yerine koymak, istemediğim halde, isteğime zıt iş yapmak saygı mıdır, saygısızlık mıdır?) dedi. Bu vaka, bir menkıbeyi hatırlattı:
Bir mürşid-i kâmilin talebelerinden biri, arkadaşları ile mürşidinin evine, sohbete katılır. Hocasının hiç kimseye el öptürmediğini bilir. Bu genç, elini çekmesine fırsat vermeden, ani bir hareketle hocasının elini öper. Hocası bu emrivakiye üzülür. Oradaki iki talebeye komut verir; (Bunu iki şahıs tutup kapının dışına bıraksın) buyurur. Emrivaki yapmanın saygısızlık bulunduğunu bildirir.
Bu menkıbe de gösteriyor ki, elini öptürmeyen kimselerin elini öpmeye çalışmamalı, tokalaşmak istemeyene el uzatmamalıdır.