Sual: Hazret-i Ali’nin, bir ihtiyara saygısından dolayı, önünden yürümeyip arkasından gittiği bildiriliyor. Bir hiç kimseye sırf yaşından dolayı saygı duymak gerekir mi?
CEVAP
İmam-ı a’zam hazretleri, İmam-ı Ebu Yusuf’a, (İlim sahiplerine saygı et! Yaşlılara saygı, gençlere sevgi göster!) buyurdu. Bilhassa Müslüman ihtiyarlara saygı göstermek gerekir. Fena-iyi ayrımı yapmadan her insana iyilik etmelidir! Sözgelişi, belediye otobüslerine genç yaşlı, sağlam sakat, hanım adam, varlıklı yoksul, âlim bilgisiz benzer biçimde çeşitli sınıflardan insanoğlu binmektedir. Güçsüzlere yardım etmeli, otobüse binerken, inerken destek olmalı, onlara yer vermeli, ihtiyarlara, muhtaçlara yardım etmelidir. Bu husustaki hadis-i şeriflerden birkaçı şu mealdedir:
(Güçsüzlere, hastalara, yaşlılara ve küçüklere acıma ediniz!) [Şir’a]
(Yaşlılarımıza saygı ve ikram, Allahü teâlâya saygıdandır.) [Buhari]
(Büyüklerimizi saymayan, küçüklerimize acımayan bizlerden değildir.) [Buhari]
(Halkı içindeki yaşlanmış, ümmeti içindeki peygamber gibidir.) [İ. Neccar]
(Şu üç şey, Allahü teâlâya tazimdendir:
1- Müslüman olarak yaşlanan hiç kimseye ikram,
2- Kur’an-ı kerimi ezberleyene ikram,
3- İlim sahibine ikram.) [Ramuz]
(Müslüman olarak ihtiyarlayan hiç kimseye ikram eden, Nuh aleyhisselama ikram etmiş benzer biçimde sevab alır. Nuh aleyhisselama ikram eden de, Allahü teâlâya ikram etmiş olur.) [Hatib]
(Tekbiri, tahmidi, tesbihi ve tehlili sebebiyle Müslüman olarak ihtiyarlayan bir müminden daha efdal kimse yoktur.) [İ. Ahmed] (Tekbir Allahü ekber, tahmid Elhamdülillah, tesbih Sübhanallah, tehlil ise, Lâ ilahe illallah anlama gelir.)
Peygamber efendimizin, (Allahü teâlâ, yemin ederek, “Müslüman olarak ihtiyarlayana azap etmekten hayâ ederim” buyurdu) dedikten sonrasında ağlamış olduğı görüldü. Sebebi sorulunca, (Allahü teâlâ, kendisinden hayâ etmiş olduğu hâlde, Ondan hayâ etmeyene ağlıyorum) buyurdu. (Beyheki)
Yaşlılara saygı
Sual: Dolmuşta, otobüste otururken iyi mi fena mü olduğu bilinmeyen yaşlı kimseler geliyor. Bunlara yer vermekte sakınca var mıdır?
CEVAP
Dinimiz, ihtiyarlara saygı etmeye büyük ehemmiyet vermiştir. Bir hadis-i şerif meali:
(Bir genç, bir yaşlıya, yaşından dolayı saygı ederse onun yaşına varınca, Allahü teâlâ, ona gençleri saygı ettirir.) [Şir’a]
Burası, (Etme, bulma) dünyasıdır. Bugünün gençleri, yarının ihtiyarlarıdır.
İhtiyara saygı ederken, varlıklı yoksul, iyi fena ayırmamalıdır. Zengine zenginliği için saygı edilmez. Malından dolayı zengini yüceltenin, fakirliğinden dolayı fakiri aşağılayanın lanete müstahak bulunduğunu bildirmişlerdir. (Şir’a şerhi)
Sual: Ana, baba benzer biçimde büyükler, yaşlılar geldiği vakit, ayağa kalkarak mı karşılamak gerekir?
Yanıt: Büyükler geldiği vakit, kalkarak karşılamak müstehabdır. Kendi erişince, ayağa kalkılmasını sevmek mekruhtur.