Sual: Meydana getirilen bir sözleşme, bilinmeyen bir sebeple aleyhimize dönse, o sözleşmeyi tek taraflı olarak bozmamızda, şu demek oluyor ki caymamızda bir sakınca var mıdır?
CEVAP
Asla kimse, tek taraflı olarak sözleşmeyi bozamaz. (Aleyhime oldu, ben de bozdum) demek geçersizdir. Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Ey inanç edenler, sözleşmelerinize uyunuz!) [Maide 1]
(Tanrı, sözleşmeleri bozmaktan sakınanları sever.) [Tevbe 7]
Irzlarını koruyanlar, emanetlerine ve sözleşmelerine riayet edenler, doğru şahitlik yapanlar, namazlarını kılanlar, Cennetle ikram olunacak kimselerdir. (Mearic 29-35) Hadis-i şerifte de buyuruldu ki:
(Sözünde durmamak münafıklık alametidir.) [İbni Neccar]
Sual: Boyacılık yapıyorum. Bir müşterim, (Oğlum da, aynı boyadan, benden habersiz olarak başka birinden almış) diyerek sattığım boyaları geri getirdi. Bu tarz şeyleri almaya zorunlu muyum?
CEVAP
Sattığınız malı geri almaya zorunlu değilsiniz. Sadece kayra ederek, malları geri almak oldukça iyi olur. Kur’an-ı kerimde,
(İhsan [iyilik] edenlere, rahmetim elbet oldukça yakındır) buyuruldu. (Araf 56)
İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki: Müşteri pişman olursa, meydana getirilen satışı bozmak iyi olur. Şu sebeple Resulullah,
(Müşteri pişman olunca, satıcı da kabul edip sözleşmeyi bozarsa, Allahü teâlâ, onun günahlarını affeder) buyurdu. (K. Mutluluk)
Sual: Müteahhitle üç yıl sonrasında evi teslim etmesi için mutabık kaldık. Geciken her gün için bir miktar gecikme tazminatı almak suretiyle sözleşme yapmam caiz mi?
CEVAP
Evet caizdir.
Sözleşmelerde tanık bulundurmak
Sual: Dinî nikâh akitlerinde, borç almakta, birisini vekil yaparken ve aynı sözleşmelerde, tanık bulunması gerekir mi?
Yanıt: Bu mevzuda İbni Âbidînde, nikâh şahitlerini anlatırken buyuruluyor ki:
“Tüm akitlerde, sözleşmelerde olduğu benzer biçimde, nikâh için birini vekil yaparken de, iki tanık bulunması lazım değildir. Fakat, her akitte iki tanık olması müstehabtır. Nikâh yapılırken ise, şarttır, lazımdır. Ödünç vermekte de, iki tanık vaciptir denildi. Tecim, vekalet ve tüm akitlerde senet yazmak koşul değil ise de, ödünç vermekte lazım, nikahta da müstehabtır. Vekil yapmakta ve nikâhta, şahitlerin ve vekil yapılacak kişinin hanımı tanımaları lazımdır. Yanında iseler, yüzünü görmeleri iyi olur. Başka odadan sesini duyarlarsa, hanım odada yalnız ise, caiz olur. Nikâh kıyılırken, veli yada vekil şahitlerin bilmiş olduğu kadının yalnız adını söyler. Şahitlerin tanımadıkları kadının, babasının ve dedesinin adını da söylemesi lazımdır. Tanımak, kimin kızı ve hangi kızı bulunduğunu bilmek anlamına gelir. Şahsını, şeklini bilmek değildir.
Minik kızın babası, kızının nikâhını kıymak için, bir kişiye emreder. O vekil olan da, bir başkası yanında nikâh yaparsa, baba da orada hazır bulunmuş oldu ise, caiz olur. Şu sebeple, vekilin nikâh yapması, babanın yerine olur. Kendi tanık yerini meblağ. Baba hazır bulunmazsa, caiz olmaz. Büyük, baliğa kızın babası yada başka bir vekili, bir adam yanında, kızı nikâh yaparsa, kız da hazır ise, caiz olur. Şu sebeple, velinin ve vekilin sözünü, kız söylemiş gibidir. Veli yada vekil, tanık yerine geçer. Bir adam bir hiç kimseye; ‘Kızını bana zevce olarak verdin mi?’ dese, o da; ‘Evet’ yada ‘Zevce olarak verdim’ dese, nikâh olmaz. Birinci insanın yeniden; ‘Kabul ettim’ demesi lazımdır. Şu sebeple, ilkin sormuştu. Soru ile, sual ile vekil yapılmaz. ‘Kızını bana zevce olarak ver!’ deseydi, olurdu. Şu sebeple, komut ile vekil yapmış olur. Bu vekilin cevabı, iki taraf adına söylenmiş olup, iki tanık de var ise, nikâh tamam olur. Vekil, kızın babasının adını yanlış söylerse, nikâh sahih olmaz.
Bir adam, birçok kimseyi, bir kızı almak için gönderse, içlerinden biri, kızın babasına söyleyip, babası yada velisi verse, sahih olur. Şu sebeple, içlerinden söyleyen vekil olmuş, ötekiler tanık olmuştur.”