Sual: Eti yenen ve yenmeyen yırtıcı hayvanları herhangi bir maksatla öldürmek günah mıdır? Sözgelişi sansarı postu için, ceylanı eti için avlamak caiz midir?
CEVAP
Hiçbir hayvana eziyet, işkence etmek, suda boğarak yada ateşte yakarak öldürmek caiz değildir. Hayvana işkence etmek, gayri müslim vatandaşa işkence etmekten daha büyük günahtır. Gayri müslim vatandaşa eziyet etmek de Müslümana eziyet etmekten daha büyük günahtır. (Dürr-ül muhtar)
Maksatsız olarak bir hayvanı öldürmek caiz değildir. Ahirette, (Onu niçin öldürdün?) diye sorguya çekilecektir. Hayvanları birbiriyle dövüştürmek de caiz değildir. Hayvanların hakkına riayet etmeli, onlara acımalıdır. Hadis-i şerifte, (Acıma et ki, acıma olunasın!) buyuruldu. (Şir’a)
Zararı olan hayvanları öldürmek caiz olduğu benzer biçimde, sansar, porsuk benzer biçimde hayvanları derisi ve kürkü için, geyik, ceylan benzer biçimde hayvanları eti için öldürmek de caizdir. Domuz hariç, eti yenmeyen çeşitli hayvanları para karşılığı gayrimüslimlere ihraç etmek de caizdir. (Şerh-i Nikaye)
Zararsız hayvanları öldürmek caiz değildir. Zararlıları da eziyetsiz öldürmek caizdir. (Berika)
Sual: Hayvanlara her türlü eziyet etmek haram olduğuna nazaran, kısırlaştırmak haram değil midir?
CEVAP
Gereksiz olarak hayvanı kısırlaştırmak, hayvana eziyet olacağı için haramdır. Fakat bir çıkar için caizdir, günah olmaz. (Hindiyye)
Kısırlaştırılan öküzler, iş yapmada daha verimli olur. Kısırlaştırılan koçlar, daha yağlı ve etleri de daha leziz olur. Peygamber efendimiz, kısırlaştırılmış bir koç kurban etmiştir. (B. Arifin)
Sual: Hayvanlara da acımak gerekmez mi?
CEVAP
Hayvanlara da acımak ve iyilik etmek gerekir. Peygamber efendimiz, (Merhametli olmadan imanlı olamazsınız) buyurunca, oradakiler, (Ya Resulallah, çoğumuz merhametliyiz) dediklerinde, (Yalnız insanlara değil, tüm mahlûkata merhametli olmak gerekir) buyurdu. (Taberani)
Sözgelişi bir hayvan kesecek kimse, bıçağı hayvanın gözü önünde bilememelidir. Bigün bir kimse, bir koyunu kesmek için yere yatırır, bıçağını bilemeye adım atar. Peygamber efendimiz bunu görüp buyurur ki:
(Sen bu hayvanı kesmeden, ona ölüm mü tattıracaksın? Hayvanı yatırmadan ilkin niçin bıçağını bilemedin?) [Hâkim]
Tüm hayvanlara iyilik etmeli, eziyet etmekten sakınmalıdır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bir bayan, bir kediyi kapalı bir yere hapsetti. Kediye yiyecek, içecek vermedi. Dışarıda bir şey bulup yemesi için özgür de bırakmadı. Kedi öldü ve hanım da bu yüzden Cehenneme müstahak oldu.) [Buhari]
(Susuz bir mümin, kuyuya inip su içti. Bir köpek de kuyunun ağzında susuzluktan bitkin vaziyette bekliyordu. O kimse, bu hayvana acıyıp, ayakkabılarından birini çıkardı, onunla köpeğe su verdi. Bu hareketten Allahü teâlâ razı oldu. O kimseyi Cennete koydu.) [Müslim]
(Yeryüzündeki mahlûklara acımayana, göktekiler acımaz.) [Taberani]
(Merhameti olmayana acıma edilmez.) [Buhari]
Eshab-ı kiram dediler ki: Ya Resulallah, hayvanlara iyilikte de, sevap var mıdır? Peygamber efendimiz, (Her canlı hayvana meydana getirilen iyilikte sevap vardır) buyurdu. (Buhari)
Sahabeden bir zat anlatır:
(Resulullahın, kedi su içtikten sonrasında kalanıyla abdest almış olduğu da olmuştur.) [Ebu Nuaym]
Sahabeden bir hanım anlatır:
Eshab-ı kiramdan Ebu Katade’nin abdest alması için bir kaba su koymuştum. Birden kedi gelip bu kaptan su içiverince Ebu Katade birazcık daha su içmesi için, kabı kedinin önüne uzattı. Benim kendisine hayretle baktığımı görünce, niye şaşkınlık ettin ey kardeşimin kızı, Resulullah efendimiz, (Kedi kirli değildir, etrafınızda dolaşır) buyurdu. (Tirmizi)
Hazret-i Ebu Hureyre anlatır:
“Bigün elbisemin içinde minik bir kedi taşıyordum. Resulullah efendimiz beni görünce, “Nedir bu?” buyurdu. Ben de; “Kedicik!” dedim. Bunun üstüne Resulullah, “Ey Ebu Hureyre” buyurdu. Doğrusu kediyi seven, onlara ana babalık eden kimse buyurdu.
Bigün Ahmed Rıfâi hazretlerinin paltosunun eteğinde, kedisi gelip uyudu. Namaz vakti geldi, kediyi uyandırmaya kıyamadı. Bir süre onu şefkatle seyretti. Uyanmayacağını anlayınca kedinin yatmış olduğu yeri kesip namaza gitti. Vardığında kedi uyanıp oradan gitmişti. Kesik parçayı paltosuna dikti.
Ebu Bekir Vasiti hazretleri anlatır:
Bigün giderken başımın üstünde bir kuş uçmaya başladı. Dalgınlıkla kuşu yakaladım. O elimde iken, başka bir kuş daha uçuyordu. Elimdeki kuşun anası sanarak kuşu elimden bıraktığım anda, kuş öldü. Buna oldukça üzüldüm. O günden sonrasında bende bir sorun başladı ve bir yıl geçmedi. Bir gece Peygamber efendimizi rüyamda gördüm. Bir senedir, o denli oldukça sıkıntının tesirinde kaldığımı, oldukça zayıflayıp ayakta namaz kılamaz hâle geldiğimi arz ettim. O süre; “Bunun sebebi, o kuşun, senden şikâyetçi olmasıdır” buyurdu. Evimizdeki kedi yavrulamıştı. Ben bu sorun içinde düşünürken, bir yılanın kedi yavrularından birini yakalamaya çalıştığını gördüm. Bastonumu yılana vurunca, firar etti. Kedinin anası gelip yavrusunu alıp gitti. Ondan sonrasında iyileştim; namazlarımı ayakta kılmaya başladım. O gece rüyamda gene Peygamber efendimizi gördüm. (İyi olmanın sebebi, bir kedinin senin için teşekkür etmesidir) buyurdu.
Sual: Hayvanlara eziyet etmek büyük günah olduğuna nazaran, fare, yılan benzer biçimde zararı olan hayvanları öldürmek caiz değil midir?
CEVAP
İnsanlara zarar veren karıncayı suya atmadan, yakmadan öldürmek caizdir. Fare, akrep benzer biçimde zarar verenleri de eziyet etmeden öldürmek caizdir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Zehirli keleri bir vuruşta öldürene yüz, ikinci vuruşta öldürene daha azca, üçüncü vuruşta öldüreneyse bundan daha azca sevap verilir.) [Müslim]
Sual: Evimizdeki ağ icra eden örümcekleri öldürmek caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Kuduzu önlemek için başıboş köpekleri öldürmek caiz mi?
CEVAP
Hastalık ihtimali olunca caiz olur.
Sual: Hayvanları öldürmek caiz mi? Sözgelişi sivrisineğin anında kömür eden bir aletle yakılması da caiz midir?
CEVAP
Hayvanları suda boğarak ve ateşte yakarak öldürmek caiz değildir. Dinimiz, zararı olan hayvanları fazla acı çekmeden öldürmeyi emrediyor. Sözgelişi kertenkeleyi bir vuruşta öldürene 100 sevap, iki vuruşta öldürene 50 sevap, birkaç vuruşta öldüreneyse oldukça daha azca sevap veriliyor. Demek ki bir an ilkin öldürmek gerekir. Sivrisineğin öyleki öldürülmesi elle yada ilaçla öldürmekten daha hafiftir. Aniden kömür oluveriyor. Ateşe atmak benzer biçimde değil. Caizdir.
Sual: Hayvan hakkını ödemek için ne yapmak gerekir?
CEVAP
Ilkin tevbe etmeli, sonrasında hayvanlara iyilik etmeye devam etmelidir.
Sual: Ölmüş bir hayvanı ateşe atmakta sakınca var mıdır?
CEVAP
Bir fakirlik olmadıkça ölmüş hayvanı da ateşe atmamalıdır. (Berika)
Sual: Kanuni Süleyman han, Zenbilli Ali efendiye zarar veren karıncaları öldürmek caiz mi diye sormuş, o da caiz değil diye fetva vermiş diyorlar. Bu tarz bir olay var mı?
CEVAP
Olayın aslı şöyledir:
Kanuni Sultan Süleyman Han, meyve ağaçlarını karıncaların sarması üstüne, meseleyi Zenbilli Ali Efendiye şu şekilde bir beyitle sorar:
Ağaçları sarsa, eğer karınca
Zarar var mı karıncayı kırınca.
Zenbilli Ali Efendinin cevabı şöyledir:
Yarın Hakkın divânına varınca
Süleyman’dan alır hakkın karınca.
Bu bir fetva değildir. Bir latifedir. Doğrusu demek istiyor ki, (Sen de bilirsin zararı olan hayvanları öldürmek caizdir. Haksız olarak öldürmek caiz değildir.)
Osmanlı Devletinin onuncu sultânı ve İslâm halîfelerinin 75. si olan Kanuni Sultan Süleyman han, Babası Yavuz Sultan Selim’in vazîfelendirdiği devrin büyük âlimlerinden ders alarak yetişmiş, dini detayları oldukça iyi bilen bir padişah idi.
Din kitaplarının hepsinde, zararı olan hayvanları öldürmenin caiz olduğu yazılıdır. Karınca benzer biçimde hayvanları, zarar vermezse öldürmek caiz değil, zarar verirse caizdir. Fare, akrep, yılan benzer biçimde zarar verenleri de, eziyet etmeden öldürmek caizdir. Kuduz hayvanları da öldürmek gerekir.
İnsana ve yiyeceklere zarar veren karıncaları, eziyet etmeden ve suya atmadan öldürmek caizdir. İçinde karınca bulunan odunu, yere vurup silkeledikten sonrasında yakmak caizdir. (Berika)
Hayvanın ölümüne sebep olmak
Sual: Yolda, otomobille düzgüsel hızla giderken, bir tavuk yada bir kedi yola çıkıp çiğnense, biz görevli olur muyuz?
CEVAP
Kasıt bulunmadığı için ve ölen şey hayvan olduğundan, görevli olunmaz. Ölen çocuk ve büyük insan olsaydı, bunun kefareti ve rejimi olurdu. Bir anne, bebeğiyle uyurken, bilincinde olmadan, çocuk altında kalıp ölse, kasıt olmamasına karşın annenin kefaret vermesi gerekir. Şimdi, kefaret olarak, 60 gün oruç tutulması gerekir.
Hayvanları öldürmek
Sual: Hayvanları dövmek ve öldürmek caiz midir?
CEVAP
İnsana ve yiyeceklere zarar veren hayvanları, örneğin karıncaları, sinekleri öldürmekte sakınca yoktur. Fare, akrep benzer biçimde zararı olan hayvanları, devamlı öldürmek caizdir. Kuduz köpeği ve yırtıcı hayvanları, keserek, kurşunlayarak yada zehirleyerek öldürmek caizdir.
Hayvanları dövmek caiz değildir. Dövmek terbiye için olur. Hayvanın aklı olmadığı için terbiye edilmez. Hiçbir sebeple, hiçbir canlının yüzüne vurmak caiz değildir.
Hayvanlarla helalleşmek mümkün olmadığı için, onlara karşı daima iyi işlem etmeli. Bir hayvana eziyet edilmişse, tevbe etmeli, pişman olmalı, tekrar hiçbir hayvana eziyet etmemeli, eziyet edilen hayvana iyi işlem etmelidir.
Camiyi kirleten kuşlar
Sual: Güvercinler köyümüzün camisini kirletiyor, bir de yuva yapmışlar. Öldürmek caiz mi?
CEVAP
Camiyi kirleten kuşları çıkarmak mümkün eğer olmazsa, kesip eti yenir. Eziyet veren hayvanlar devamlı öldürülebilir.
Elde olmadan öldürmek
Sual: Hayvanları ateşte yakmak ve suda boğmak günah olduğuna nazaran, bahçemizi sularken bahçede bulunan çeşitli böcekler, karıncalar suda boğulup ölüyorlar. Mahzuru var mıdır?
CEVAP
Maksadınız karıncaları ve öteki hayvanları öldürmek değil, bahçeyi sulamak olduğundan, mahzuru yoktur. İçinde karınca bulunan odunu yere vurup silkeledikten sonrasında yakmak caizdir. İçinde görmediğimiz karınca kalsa da mahzuru olmaz. Biz karıncayı değil odunu yakıyoruz.
Kulaklarını kesmek
Sual: Kuzular ve hayvanlar karışmasın diye kulaklarını keserek çeşitli işaretler yapmak uygun mudur?
CEVAP
Uygun değildir. Kesmemeli, boya ile işaretlemelidir.
Ölü hayvanı incelemek
Sual: Almanya’da biyoloji öğretmeniyim. Gözünü yada başka uzuvlarını keserek, ölü hayvan üstünde araştırma yapmak dinen günah mıdır?
CEVAP
Hayır, günah değildir.
Horoz dövüşü, boks ve sirk
Sual: Horoz ve deve dövüşü, boğa güreşlerini ve boks maçlarını seyretmek, sirke gitmek günah mıdır? Cambaz seyretmek benzer biçimde, hayvanat bahçesini de ziyaret etmek günah olur mu?
CEVAP
Horoz ve deve dövüşleriyle boğa güreşleri, hayvanlara zulüm olduğundan günahtır. Boğa güreşlerinde insan da ölebiliyor. İnsanları dövüştürmek de günahtır. Avret yerlerinin açık olması da, bir başka günah oluyor. Boksta insanoğlunun yada canlının yüzüne vurmak da günahtır. Sirklerde de, genel anlamda tehlikeli gösteriler, cambazlıklar yapılıyor. Sirke gitmek, bu gösterileri uygun bulmak anlamına gelir. Bu günah olan şeyleri seyretmek de günahtır, şundan dolayı din kitaplarında deniyor ki:
Cambaz ipten düşüp ölürse, izleyiciler de günaha girer, şundan dolayı onlar seyretmeselerdi, cambaz, tehlikeli gösteriler yapmaz ve ipten düşüp ölmezdi. Öldürülen kimse, eceli geldiği için ölürse de, öldüren yada ölümüne sebep olan kimse de, cezasını görür. (S. Ebediyye)
Yabani hayvanları kafese koymak, hapsetmek örneğin bir aslanı, bir fili yada bir ayıyı ormandan alıp dar bir yere koymak hayvana zulüm olur. Onları seyretmek için gösterildiği bölgelere giden, bu zulmü tasvip etmiş sayılır. Eğer asla kimse seyretmeye gelmese, o hayvanları oraya hapsetmezlerdi. Onların hapsine izleyiciler sebep oluyor. Dinimiz, (Günaha sebep olmak, günah işlemek gibidir) buyuruyor. Günah işlenen ortamlardan sakınmalıdır.
Zarar veren karıncaları öldürmek
Sual: İnsana zarar veren bit, pire, akrep benzer biçimde haşaratı ve zarar veren karıncaları öldürmek caiz midir, caiz ise iyi mi öldürmelidir?
Yanıt: Bu mevzuda Berika’da buyuruluyor ki:
“İnsana ve yiyeceklere zarar veren karıncaları eziyet etmeden ve suya atmadan öldürmek caizdir. İçinde karınca bulunan odunu yere vurup silkeledikten sonrasında yakmak caizdir. Fare, bit, pire, akrep ve çekirgeyi devamlı öldürmek caizdir. Biti diri olarak yere atmak ve her canlıyı yakmak mekruhtur. Zarar veren kediyi, kuduz köpeği ve yırtıcı hayvanları keskin bıçakla kesmek ve vurmak, zehirlemek caizdir. Dövmek caiz değildir. Dövmek terbiye için olur, hayvanın ise aklı olmadığı için terbiye edilmez. Öldürülmesi vacip olan haşaratı, başka deva bulunmadığı süre yakarak öldürmek caiz olur.”
Sual: İnsanlara zarar veren her türlü hayvanı öldürmek hatta yakmak uygun mudur?
Yanıt: Biti, akrebi ve her hayvanı diri iken yakmak caiz değildir. İçinde karınca bulunmuş olduğu zan olunan odunu bir yere çarparak silkeledikten sonrasında yakmak caizdir. Kuduz köpek benzer biçimde zararı olan hayvanları eziyet etmeden öldürmek caizdir. Başka deva olmayınca yakmak caiz olur. Zarar vermeyen hayvanları öldürmek mekruhtur.
Sual: İpek böceğini, ateşte ısıtarak, kaynar suya koyarak öldürmek caiz midir?
Yanıt: İpek böceğini öldürmek için kozayı güneşe koymak câizdir. Güneşte öldürmeyip de, ateşte ısıtarak, kaynar suya koyarak öldürmenin caiz olmadığı, Berîkada yazılıdır.