Dinde temel sayılan 8 madde

Sual: Hâtim-i Esam hazretlerinin açıklamış olduğu, dinde temel sayılan 8 madde nedir?
CEVAP
Şakîk-i Belhî hazretleri, talebesi Hâtim-i Esam hazretlerine sordu:
— Ne kadar zamandır benden ders alıyorsun?
— 33 senedir.

— Bu kadar süre içinde benden neler öğrendin?
— Sekiz şey öğrendim.

— Oldukca üzüldüm, emeklerim boşa mı gitti?
— Hocam, siz sordunuz, ben de doğrusunu söyledim. Sekiz şey öğrendim.

— Peki, nedir bu sekiz şey?
— Birincisi: İnsanlara baktım. Sevilmiş olduğu şeyler, onlarla mezara kadar arkadaşlık ediyor ve sonrasında onu yalnız bırakıp ayrılıyorlar. Onlarla birlikte mezara girip, dert ortağı olmuyorlar. Bu hâli görünce, (Dünyada öyleki bir dost seçmeliyim ki, mezara benimle gelsin, bana orada arkadaşlık etsin) diye düşündüm. Aradım, taradım, Allahü teâlâya meydana getirilen ibadetlerden başka, bu şekilde sadık bir sevgili bulamadım. Ben de ibadetlere sarıldım. Ne dersiniz?

— Oldukca doğru, oldukca güzel düşünmüşsün. Peki, ikincisi nedir?
— İkincisi: İnsanlara baktım, oldukca kimse, arzuları, nefsleri ardında koşuyor. O süre, (Allahü teâlâdan korkarak nefslerine uymayanlar, elbet Cennete gideceklerdir) mealindeki âyet-i kerimeyi hatırladım. Nefsimi düşman bilerek, ona aldanmamaya karar verdim ve arzularıma uymadım.

— Tanrı sana iyilikler versin, ne güzel yapmışsın. Üçüncüsü nedir?
— Üçüncüsü: İnsanlara baktım, hepimiz dünyalık toplama sıkıntısı içine girmiş. Sonrasında, (Dünya malından sarıldığınız, sakladığınız her şey, yanınızda kalmayacak, sizden ayrılacaktır! Sadece Tanrı rızası için yaptığınız iyilikler ve ibadetler sizinle birlikte kalacaktır) mealindeki âyet-i kerimeyi düşündüm. Dünya için topladıklarımı Tanrı yolunda harcadım. Şu demek oluyor ki Allahü teâlâya ödünç verdim! Iyi mi yapmışım?

— Ne güzel yapmışsın. Peki, dördüncüsü nedir?
— Dördüncüsü: İnsanlara baktım, başkalarını beğenmiyorlar, birbirlerine haset ediyorlar, birbirlerinin mevki, mal ve ilimlerine göz dikiyorlar. Bunu görünce, (Dünyadaki maddî manevî tüm rızıklarını aralarında bölme ettik) mealindeki âyet-i kerimeyi hatırladım. Her insanın ilim, mal, aşama, evlat şeklinde rızıklarının dünya yaratılmadan ilkin ezelde bölme edildiğini, kimsenin elinde bir şey olmadığını ve emek harcamayı, sebeplere yapışmayı emrettiğinden, Ona itaat etmiş olmak için çalışmak icap ettiğini, hasedin zararlarını ve gereksiz bulunduğunu anladım. Allahü teâlânın ezelde yapmış olduğu taksime razı oldum. Tüm Müslümanlarla iyi geçindim, herkesi sevdim ve hepimiz tarafınca da sevildim.

— Ne iyi, ne güzel yapmışsın. Benden öğrendiklerinin beşincisi nedir?
— Beşincisi: İnsanlara baktım, oldukca kimse, insanlık şerefini, bir makam sahibi olmakta zannediyor ve makamıyla iftihar ediyor. Kimi, kıymet ve şerefi, oldukca mal ve evlatta görüp, bunlarla iftihar ediyor. Kimi de, malı, parayı Allahü teâlânın emrettiği bölgelere değil de, insanların hoşuna gidecek, herkesi eğlendirecek bölgelere sarf ediyor, insanlık şerefini bunda sanıyor. Bunu görünce, (En şerefliniz, en kıymetliniz, Allahü teâlâdan en oldukca korkandır) mealindeki âyet-i kerimeyi düşündüm. Bunların yanıldıklarını anladım ve takvaya sarıldım. Rabbimin af ve ihsanlarına kavuşmak için, Ondan korkarak, İslamiyet’in dışına çıkmadım.

— Ne güzel yapmışsın. Altıncısı nedir?
— Altıncısı: İnsanlar, birbirlerinin mallarına, mevkilerine ve ilimlerine göz dikiyor, parça parça ayrılıyorlar, birbirlerine düşmanlık ediyorlar. Bu tarz şeyleri görünce, (Sizin düşmanınız şeytandır. Onu düşman bilin) mealindeki âyet-i kerimeyi hatırladım. Şeytanı ve onun yoldaşları olan sapıkları düşman bilip, sözlerine aldanmadım. Allahü teâlânın emirlerine itaat ettim. Kurtuluş yolunun, yalnız Ehl-i sünnet yolu olduğuna inandım. Müslümanları aldatmaya uğraşanları dinlemedim. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından ayrılmadım.

— Ne güzel, ne iyi yapmışsın. Yedincisi nedir?
— Yedincisi: Kimi insanoğlu, para kazanmak için haram ve şüpheli şeylere dalıyorlar ve zillete, hakaretlere katlanıyorlar. Bu tarz şeyleri görünce, (Allahü teâlâ tarafınca rızkı gönderilmeyen yeryüzünde bir canlı yoktur) mealindeki âyet-i kerime hatırıma geldi. O canlılardan birinin kendim olduğumu bildim. Rızkımı göndereceğine söz verdiğine, elbet göndereceğine güvenerek, Onun emrettiği şeklinde çalıştım.

— Ne iyi yapmışsın. Sekizincisi nedir?
— Sekizincisi: Baktım, hepimiz bir şeye güveniyor. Kimi altına, mal ve mülküne, kimi sanatına ve kazancına, kimi makam ve rütbesine, kimi de kendi şeklinde bir insana güveniyor. Bu tarz şeyleri görünce, (Allahü teâlâ, yalnız kendisine güvenenlerin devamlı imdadına yetişir) mealindeki âyet-i kerimeyi düşündüm. Devamlı ve her işimde yalnız Allahü teâlâya güvendim. O emrettiği için çalıştım, sebeplere yapıştım; fakat yalnız Ondan istedim. Yaptıklarımda bir eksiklik var mı?

— Yâ Hâtim, dini tam ve doğru anlamışsın. Senin şeklinde bu sekiz temel kaideye uyanlar, dinimize tam uymuş olurlar.